ZANIECZYSZCZENIE POWIETRZA

Wstęp

Ziemia otoczona jest atmosferą (zwaną też powietrzem), czyli niewidzialną powłoką gazów. Gazy te są wchłaniane i użytkowane przez rośliny i zwierzęta. Atmosfera co prawda przepuszcza ciepło Słońca, ale zatrzymuje niebezpieczne frakcje jego promieniowania. Żadne życie nie może się obejść bez powietrza.

Zanieczyszczenia, wynikające z działalności człowieka, zagrażają temu źródłu wszelkiego życia. Do atmosfery wydzielane są spaliny samochodowe i gazy przemysłowe, co z wolna zamienia miasta w miejsca niezdatne do życia. W Mexico City powietrze jest tak zanieczyszczone, że tlen sprzedaje się tam na ulicach. Istnieje wiele miejsc na Ziemi, gdzie nawet deszcz nie oparł się zanieczyszczeniom.

Setki substancji zanieczyszczają powietrze, a niektóre z nich mogą poważnie zagrozić zdrowiu. Skutkiem zakłócenia równowagi gazowej w atmosferze mogą być zmiany temperatur na całym świecie i utrata ochronnej funkcji gazów atmosferycznych.

W większej części uprzemysłowionego świata powietrze jest dziś czystsze niż 50 lat temu. Stało się tak dzięki wynalezieniu metod, pozwalających zmniejszyć ilość zanieczyszczeń uwalnianych do atmosfery. Naukowcy kontynuują badania, poszukując dalszych rozwiązań, takich jak np. wyprodukowanie samochodu wydzielającego mniej spalin. Musimy popierać te działania, by zapobiec dalszym szkodom spowodowanym przez postępujące zanieczyszczenie powietrza.

Powietrze wokół nas

Powietrze to mieszanina gazów – głównie azot (78 procent) i tlen (21 procent). Dwutlenek węgla i ozon, czyli inne niezbędne do życia gazy, stanowią zaledwie 1 procent składu atmosfery. Ozon (bladoniebieski gaz, trujący przy bezpośrednim wdychaniu) wysoko w atmosferze tworzy tarczę, skutecznie osłaniającą Ziemię przed szkodliwym promieniowaniem Słońca.

Atmosfera wpływa na wszystko, co dzieje się na Ziemi, nawet na życie w oceanach. Odgrywa ważną rolę nawet w utrzymywaniu w oceanach odpowiedniej ilości wody. Powietrze zawiera bowiem parę wodną, która spada na Ziemię w postaci deszczu i śniegu, zasilając oceany. Część wody morskiej paruje, wracając w ten sposób do obiegu.

Zanieczyszczanie powietrza

Kiedy jakaś substancja dostaje się do środowiska w ilości wystarczającej, by spowodować szkody, nazywamy ją czynnikiem zanieczyszczającym.

Człowiek wytwarza o wiele więcej zanieczyszczeń niż natura może zneutralizować. Wulkany wytwarzają co prawda ten sam dwutlenek siarki, co elektrownie węglowe, lecz wulkany rzadko wybuchają, a poza tym rozsiane są na dużej powierzchni, podczas gdy elektrownie bez ustanku emitują gazy.

Drugi problem jest takim, że wynaleziono substancje, dotychczas w naturze nie występujące. Są szczególnie szkodliwe, gdyż nie istnieją żadne naturalne mechanizmy ich rozkładu.

Spalanie paliw kopalnych

Energia zapewnia nam światło i ciepło, porusza samochody i pociągi, gotuje nasze jedzenie i zasila różne urządzenia. Głównym sposobem jej wytwarzania jest spalanie węgla, ropy i gazu. Bogactwa te, zwane paliwami kopalnymi, powstały ze szczątków prehistorycznych roślin i zwierząt, uwięzionych w ziemi przed milionami lat.

Spalanie paliw kopalnych powoduje zanieczyszczenie powietrza, gdyż zawierają one dwutlenek węgla, przyswojony przez żyjące niegdyś rośliny oraz zwierzęta. Gaz ten zostaje uwolniony w procesie spalania i choć nie jest szkodliwy dla człowieka, pochłania znajdujące się w atmosferze ciepło. Na całym świecie spala się rocznie biliony ton paliw kopalnych, a uwolniony w ten sposób dwutlenek węgla może spowodować niekorzystne zmiany klimatyczne.

W procesie spalania paliw powstają też inne szkodliwe gazy, takie jak wywołujące kwaśne deszcze dwutlenek siarki i tlenki azotu. Ponad 85 procent tych gazów pochodzi właśnie ze spalania paliw kopalnych.

Zadymione miasta

Smog (smoky fog – dymna mgła), stanowiący plagę wielu miast, od Bombaju, po Benxi w Chinach, to mieszanka zanieczyszczonego powietrza, składająca się z tlenków siarki i tlenków azotu, tlenku węgla i innych gazów, wytwarzanych przez fabryki, samochody i elektrownie. Każdy z tych gazów może powodować łzawienie, problemy z oddychaniem, a nawet powstawanie nowotworów.

Są dwa rodzaje smogów. Pierwsze, zwany redukującym, jest rezultatem używania wielu domowych palenisk. Dym z kominów, w połączeniu z zanieczyszczeniami przemysłowymi, tworzy smog, zwłaszcza w czasie chłodnej pogody. Drugi typ smogu, zwany fotochemicznym, powodowany jest głównie przez spaliny samochodowe.

550 milionów pojazdów na świecie stanowi główne źródło gazów tworzących smog. W Atenach skażenie powietrza spalinami stało się tak groźne, że trzeba było zakazać samochodom wjazdu do centrum miasta.

Zatruty krajobraz

Kwaśny deszcz powstaje, gdy uwolnione w wyniku spalania paliw kopalnych czy drzewa tlenki siarki i azotu reagują z wodą z powietrza. Chmury mogą przenosić kwaśny deszcz daleko od miejsca powstania, zanim spadnie on na ziemię.

W Niemczech i Holandii kwaśne deszcze zniszczyły już połowę tamtejszych lasów. Kraje skandynawskie skażone są gazami pochodzącymi znad Wielkiej Brytanii. Kwaśne deszcze zabiły ryby w 80 procentach tamtejszych jezior.

Kwaśny deszcz wpływa też na ludzkie zdrowie. Ludzie mieszkający w okolicy, gdzie często spada taki deszcz, wdychają zbyt wiele niebezpiecznych substancji, co prowadzi do chorób płuc.

Dziura ozonowa

Życie na Ziemi jest uzależnione od warstwy ozonu znajdującej się wysoko w atmosferze. Ozon absorbuje niebezpieczne promieniowanie ultrafioletowe Słońca, które mogłoby poważnie zagrozić żywym organizmom, gdyby dotarło do powierzchni Ziemi.

W roku 1985 naukowcy odkryli, że ilość ozonu nad Antarktyda uległa znacznemu zmniejszeniu. Odkryto także, że uwalnianie do atmosfery pewnego rodzaju zanieczyszczeń, zwłaszcza substancji chemicznych, zwanych freonami, jest przyczyną owej „dziury: ozonowej. Freony to gazy, za pomocą których utrzymuje się niską temperaturę w lodówkach i klimatyzatorach, używa się ich także do produkcji niektórych aerozoli i pianki uretanowej. Unosząc się w atmosferze, freony napotykają promienie słoneczne, pod wpływem których uwalnia się z nich zabójczy dla ozonu chlor. Dziura ozonowa stale się powiększa. Ustalono, iż 1 – procentowy ubytek ozonu powoduje 2 – procentowy wzrost zachorowań na raka skóry, który już dziś stanowi przyczynę 100 000 zgonów rocznie. Promieniowanie ultrafioletowe szkodzi też roślinom, wpływając na zmniejszenie się liści i ogólne karłowacenie. Na nieszczęście ozon, który tyle szkód czyni na poziomie gruntu, nie może się wznieść, by wspomóc warstwę ozonową.

Globalne ocieplenie

Atmosfera umożliwia przetrwanie na Ziemi życia, gdyż utrzymuje przy jej powierzchni odpowiednią temperaturę. Promienie słoneczne przechodzą przez nią, ogrzewając Ziemię, a potem pewne gazy, takie jak dwutlenek węgla czy para wodna, zatrzymują ciepło oddawane przez powierzchnię Ziemi. Nazywa się to efektem cieplarnianym, gdyż gazy te działają na podobnej zasadzie, co szło w cieplarni. Bez nich na naszej planecie byłoby o około 30 stopni chłodniej.

Wypalanie lasów uwalnia do atmosfery jedną trzecią całego dwutlenku węgla wyprodukowanego przez człowieka. Drzewa, płonąc, wydzielają dwutlenek węgla. Prastare tropikalne lasy deszczowe pochłaniały dwutlenek węgla od milionów lat. Dziś są one masowo karczowane, by pozyskać grunty pod uprawę i hodowlę bydła. Wypala się tak wielkie ich obszary, że powstający przy tym dym widoczny jest nawet z kosmosu.

Oczyszczanie powietrza

Poczyniono pewne kroki w celu oczyszczenia powietrza. Wiele państw zażądało, by elektrownie wyposażono w instalacje odsiarczania spali, usuwające z wydostających się na zewnątrz gazów dwutlenek siarki.

W samochodach można zainstalować specjalne katalizatory, zmniejszające zawartość w spalinach tlenków ołowiu i innych zanieczyszczeń. W USA i w krajach Unii Europejskiej katalizatory takie instaluje się we wszystkich nowych samochodach.

W roku 1989 rządy 81 krajów zgodziły się na stopniowe ograniczanie użycia freonów, by chronić warstwę ozonową. W 1992 roku podjęto także międzynarodowe rozmowy na temat ograniczenia emisji dwutlenku węgla.

Jednak biednych regionów, takich jak niektóre kraje Azji i Afryki, nie stać na kontrolowanie zanieczyszczeń. Czasami nawet bogatsze państwa niechętnie wprowadzają kosztowne, choć korzystne dla środowiska technologie. Dlatego wiele jest jeszcze w tej dziedzinie do zrobienia.

Najważniejszym zadaniem, pozwalającym na efektywne oczyszczenie powietrza, jest zmniejszenie naszej zależności od paliw kopalnych w pozyskiwaniu energii. W Islandii całe ciepło, potrzebne mieszkańcom, produkują elektrownie geotermalne. Wykorzystują one gorące skały, znajdujące się pod powierzchnią Ziemi. W ten sposób unika się produkowania dwutlenku węgla.

Lepsza przyszłość?

Elektryczność powinna być wytwarzana w sposób, który powoduje jak najmniejsze zanieczyszczenie powietrza. Można to osiągnąć, wykorzystując siłę pływów fal, wiatru oraz ciepło Słońca. Jednak większość tych metod można zastosować tylko w określonych miejscach, więc by w pełni wykorzystać potrzeby danego regionu i jego możliwości, potrzebne będzie opracowanie kombinacji różnych form pozyskiwania energii.

Są nawet sposoby, by wykorzystać w tym celu ewentualne zanieczyszczenia powietrza. Metan, który powstaje w procesie gnicia szczątków roślinnych, jest gazem cieplarnianym. W niektórych miejscach Europy i USA (także w Polsce) opracowane już zostały pionierskie metody gromadzenia tego unoszącego się nad śmietniskami gazu, z następnie spalania go w celu pozyskania energii.

Kalifornijskie farmy wiatraków łącznie produkują 90% światowej energii pozyskiwanej tą drogą. Kalifornia ma nadzieję rozwinąć produkcję uzyskiwanej dzięki wiatrom energii. Także w Holandii planuje się budowę wielkiej elektrowni, wykorzystującej energię wiatru.

ZAGROŻENIA ŚRODOWISKA

Na całym świecie ludzie zmieniają oblicze Ziemi. Dzikie tereny karczuje się, by pozyskać miejsce pod uprawę, budowę dróg i rozwój miast. Nasze fabryki, samochody i elektrownie zatruwają środowisko, zanieczyszczając je gazami i toksycznymi odpadami.

Żywe istoty przez miliony lat przystosowywały się do przetrwania w określonym środowisku. Kiedy środowiska ulegają zniszczeniu, przyroda nie zawsze jest w stanie zaadaptować się do nowych warunków i w rezultacie działalności człowieka dziesiątkom tysięcy gatunków roślin i zwierząt zagraża wyginięcie.

Niszczenie środowisk może okazać się zgubne także dla ludzi. I tak np. w wyniku karczowania lasów na wyżynach Etiopii tony gleby zostały spłukane, co doprowadziło do nieurodzaju i klęski głodu wśród ludności. Należy pomyśleć także o przyszłości; rośliny oraz zwierzęta to podstawowe źródła żywności i lekarstw. Jeśli dopuścimy do wyginięcia następnych gatunków, być może nigdy się nawet nie dowiemy, jaką wartość mogłyby dla nas przedstawiać.

Środowiska niszczone są wszędzie na olbrzymią skalę. Karczuje się coraz więcej puszcz i lasów, osusza bagna, niszczy obszary trawiaste. Na całym świecie zagrożone są rafy koralowe, zwane lasami tropikalnymi oceanu ze względu na obfitość występującej tam flory i fauny. Musimy natychmiast powstrzymać postępującą zagładę środowisk, tak, by pozostały one dla nas cennym źródłem przyrodniczych zasobów także w przyszłości. 

Eksplozja demograficzna

Liczba ludności świata szybko rośnie. Dzieci są przyszłością świata, lecz nadmierne przeludnienie może doprowadzić do zniszczenia środowisk, gdyż coraz to większe obszary wykorzystuje się, by zapewnić ludziom żywność, surowce i miejsce do życia.

Nowoczesne rolnictwo produkuje dziś dosyć żywności, by nakarmić świat, lecz jeśli liczba ludności będzie dalej rosła, wkrótce jego możliwości mogą okazać się niewystarczające.

Szkody wyrządzane środowiskom

Zwiększająca się populacja potrzebuje więcej domów i przemysłu, zaś potrzeby żywnościowe wymagają zagospodarowywania coraz to większej liczby hektarów pod uprawę. Wynajdywanie ziemi w celu zaspokojenia tych potrzeb często wiąże się z zastąpieniem dzikich środowisk przez obszary zagospodarowane przez człowieka. Ziemie uprawne zajmują już 15 milionów kilometrów kwadratowych powierzchni lądowej świata. Tym samym wszystkie stosunkowo łatwo dostępne obszary zostały już zajęte, jako że olbrzymi procent powierzchni Ziemi zajmują przecież lody, góry i pustynie. Zanieczyszczono wiele uprawianej obecnie ziemi, gdyż rolnicy za wszelką cenę starali się uzyskać jak największe zbiory.

Wiele innych rodzajów ludzkiej aktywności także powoduje zniszczenie powierzchni Ziemi. Drogi, przemysł, kopalnie i tamy wymagają miejsca, a ich budowa powoduje często, że jakieś środowiska znikają lub ulegają zniszczeniu.

Nadmierna eksploatacja

Nadmierna eksploatacja oznacza użytkowanie żywych zasobów przyrody aż do ich całkowitego wyczerpania lub zniszczenia, wykluczającego dalsze ich wykorzystywanie. Zagraża ona środowiskom całego świata. Jeżeli nadmiernie eksploatujemy jakieś żywe zasoby, tracą one naturalną zdolność do samoodnowy, stając się dla nas bezużyteczne w przyszłości.

Jeśli na danym terenie pasie się naraz zbyt wiele zwierząt, trawa nie może odrastać na tyle szybko, by dotrzymać im kroku. A kiedy roślinność przestaje pokrywać glebę, może ona zostać zwiana lub zmyta. A wtedy na pewno nie wyrosną tam już żadne rośliny, co oznacza, że zarówno dzikie zwierzęta, jak bydło pozostaną bez paszy, tracąc swoje środowisko.

Oceany także eksploatowane są zbyt intensywnie. A tymczasem są one przecież dla nas istotnym źródłem żywności. Jednak w ostatnich latach odławia się coraz więcej ryb i to za pomocą urządzeń takich, jak sieci dryfujące (pławnice), które ciągną się kilometrami. Powoduje to poważne zmniejszenie niektórych gatunków ryb. A ponieważ każde żyjące w danym środowisku zwierzę pełni w nim jakąś ważną rolę, wyginięcie jednego gatunku może spowodować zagładę całego systemu.

Produkcja żywności może uszkadzać glebę. Uprawa roli wyczerpuje zapasy substancji odżywczych, zawarte w glebie, a niezbędne roślinom, by mogły rosnąć. Gleba wysycha i jest wywiewana przez wiatr. Stany Zjednoczone tracą w ten sposób co roku ilość ziemi wystarczającą, by zapełnić pociąg o długości 20 obwodów Ziemi. Lasy wycina się, by pozyskać drewno. Jeżeli w górach wycina się więcej drzew niż może w tym czasie odrosnąć, deszcz bez przeszkód zmywać ziemię z nagich stoków, przyczyniając się do powstania osuwisk i powodzi.

Tereny podmokłe

Tereny podmokłe to słone bagna i zarośla mangrowe, położone wzdłuż wybrzeży, a także słodkowodne mokradła i bagna, znajdujące się wzdłuż rzek i jezior oraz wszędzie tam, gdzie ląd jest regularnie zalewany. Są domem dla tysięcy gatunków. Dwie trzecie gatunków zjadanych przez nas ryb morskich uzależnionych jest od przybrzeżnych mokradeł na którymś etapie swego rozwoju. Moczary zapobiegają powodziom, ponieważ przyjmują wodę z rzek, a ich korzenie filtrują ją, wychwytując zanieczyszczenia. I tak np. na Węgrzech ścieki oczyszcza się, przepuszczając wodę przez porośnięte roślinnością bagniska.

Wszędzie na świecie tereny podmokłe są zagrożone. W Afryce wybudowanie zaplanowanych na najbliższą przyszłość systemów nawadniających i zrealizowanie innych projektów, takich jak zapory, zniszczy bogate życie terenów podmokłych.

Lasy

Uczestnicząc w obiegu wody, lasy pomagają w regulowaniu klimatu. Zapobiegają także erozji gleby, gdyż korzenie wchłaniają wodę, a liście powstrzymują intensywność opadów. Lasy są domem wielu ptaków, ssaków, owadów i roślin. Sosny rosnące w Górach Skalistych to najstarsze drzewa świata. Niektóre z nich były młodymi drzewkami już 4500 lat temu.

Lasy od zawsze zaopatrywały nas w drewno i materiały budowlane. Dostarczają nam także owoców i surowców do wyrobu lekarstw. Około jednej czwartej najważniejszych lekarstw świata produkuje się z roślin rosnących rosnących w lasach tropikalnych. Tysiąc lat temu lasy pokrywały połowę ziemskich lądów, dziś jest to zaledwie jedna piąta (stan na 1997 rok). 

Obszary trawiaste

Obszary trawiaste to sawanny Afryki, azjatyckie stepy i prerie Ameryki Północnej. Są to miejsca, w których suche lata, mroźne zimy, częste pożary i obfitość zwierząt roślinożernych nie pozwalają wyrosnąć drzewom. Afrykańskie sawanny zapewniają miejsce do życia lwom, żerafom, zebrom i słoniom, a także bydłu i kozom. Jeżeli tych ostatnich jest zbyt wiele, zjadają trawę szybciej, niż zdąży odrosnąć. Kiedy gleba zostaje ogołocona z roślinności, wiatry i deszcze znoszą wierzchnią jej warstwę. Rośliny nie mają na czym rosnąć i okolica przekształca się w pustynię.

Z powodu pustynnienia jedna piąta mieszkańców świata może zostać bez środków do życia. Chiny i Indie posadziły specjalne „ściany” z drzew, co ma zapobiec powiększaniu się piaskowych wydm. Nadmierny wypas i rabunkowe rolnictwo to główne przyczyny pustynnienia.

Obszary słodkowodne

Wody słodkie zajmują zaledwie 1 procent powierzchni wodnej świata. A jednak żadna forma życia nie może obejść się bez wody. Człowiek nie mógłby bez niej przeżyć. Wiele środowisk słodkowodnych zostało zmienionych przez ludzi. Rzeki zostały przegrodzone, zalewają znajdujące się w pobliżu tereny i niszcząc środowiska żyjących tam zwierząt, jak np. bobrów. Zapory blokują także drogę łososiom, płynącym w górę strumieni, by tam złożyć ikrę. 

Do jezior i rzek wyrzuca się odpady. Na całym świecie ścieki miejskie i płynne odpady z fabryk są wypuszczane do wód, zatruwając je. Rzeka Ganges w Indiach jest niebezpiecznie zatruta nieczystościami ludzkimi i zwierzęcymi. Niektóre odcinki Wisły są tak zanieczyszczone związkami chemicznymi, że nie nadają się nawet do wykorzystania w przemyśle.

Morza i ich wybrzeża

Większość wód na kuli ziemskiej znajduje się w morzach, które pokrywają około trzech czwartych powierzchni globu. Morza od dawna zaopatrywały nas w żywność. Blisko jedna czwarta zjadanego na świecie białka pochodzi z oceanów. Morza zaopatrują nas także w inne zasoby: sól, ropę naftową, metale i piasek.

Ogrom oceanów nie oznacza jednak, że nie mogą one zostać zniszczone. Jeżeli ryby odławia się szybciej niż ich populacja jest w stanie się odradzać, ilość ryb danego gatunku gwałtownie maleje. Naukowcy uważają, iż wiele łowisk było w ostatnich latach nadmiernie eksploatowanych. Zanieczyszczenie ropą, ściekami odpadami przemysłowymi i pestycydami to inne źródło kłopotów. Ścieki wpompowywane do Morza Śródziemnego, stały się przyczyną olbrzymich lokalnych zakwitów glonów, które pobierając cały dostępny w wodzie tlen dosłownie zadusiły wszelkie morskiej życie.

Góry

Szczyty wysokich gór są zbyt chłodne i wietrzne, by życie mogło się tam bujnie rozwijać. Jednakże na położonych niżej stokach żyje wiele doskonale przystosowanych do tych warunków roślin i zwierząt. Górskie kozice i owce odznaczają się olbrzymim poczuciem równowagi, umożliwiającym im wspinanie się na  niedostępne występy skalne. Rośliny rosną nisko przy gruncie, co zabezpiecza je przed zimnym, wysuszającym wiatrem. 

Lasy, pokrywające góry, wchłaniają deszcze, uwalniając stopniowo wodę, by napełniła znajdujące się niżej rzeki i potoki. Wycinanie tych lasów prowadzi do gwałtownego jałowienia stoków, co ma katastrofalne skutki. Połowa drzew, porastających niegdyś stoki Himalajów w Nepalu, została wycięta, co doprowadziło do osunięć się ziemi, pod którą pogrzebane zostały całe wioski. Podczas okresowych ulewnych deszczów zdarzają się tu powodzie. Ostatnio rząd Nepalu próbuje odwrócić ten proces, płacąc ludziom za sadzenie drzew i sianie trawy, co ma powstrzymać erozję.

Najbardziej znanymi górami Europy są Alpy. Koziorożce alpejskie niegdyś zagrożone wyginięciem, zostały w porę wzięte pod ochronę i dziś duża ich liczba pasie się  spokojnie na stokach.

Ratowanie środowisk

Na całym świecie wzrasta zainteresowanie ochroną środowiska. Wielu ludzi apeluje o przekształcenie nie skażonych jeszcze cywilizacją miejsc w rezerwaty przyrody, w których można by otoczyć ochroną środowiska i zamieszkujące je rośliny i zwierzęta. Dziś rezerwaty zajmują około trzech procent powierzchni świata.

Rezerwaty są bardzo pożyteczne. Pozwalają uchronić od zagłady wiele gatunków. Jednak ochrona środowisk nie może powieść się bez współpracy lokalnych społeczności. Wiele krajów ustanowiło ostatnio rezerwaty przynoszące korzyści tubylczej ludności. Nowa Gwinea na przykład objęła ochroną swoje obszary podmokłe, pozwalając jednocześnie miejscowej ludności prowadzić tradycyjny tryb życia, o ile nie wyrządza to szkody rezerwatowi. Powstrzymanie nędzy spowoduje, że ludzie biedni nie będą musieli mieć już tak dużo dzieci, co wpłynie z kolei przyczyny utraty środowisk: przyrostu liczby ludności.”

Polecam link, który tu podaję – https://lepiej.tauron.pl/styl-zycia/jak-oszczedzac-wode-12-sposobow/ Są to sposoby na oszczędzanie wody w związku z ochroną środowiska (dla mnie przede wszystkim liczy się ekologia), ale też ze względów ekonomicznych. 40% wody przypadającej na całe gospodarstwo domowe zużywamy w łazience, 10% w kuchni, a pozostałe 50% przeznaczamy na pranie, sprzątanie ogrodu, itd.

Zachęcam do oszczędzania wody (ze względów ekologicznych).