(opracowano na podstawie książki Petera-Matthiasa Gaede i Jensa Rehlander’a „Kto pompuje powietrze do papryki? Zaskakujące odpowiedzi na pytania, jakie stawia przed nami życie codzienne)

Oto najciekawsze pytania i odpowiedzi na nie z powyższej książki.

Które zwierzę ma trzy serca?

Jedyne istoty żywe, których krew wprawiają w ruch jednocześnie trzy serca, to dziesięciornice o nazwie mątwa (sepia): serce centralne pompuje krew wprost do mózgu i ciała tego głowonoga, a dwa dodatkowe serca, umiejscowione przed skrzelami, dbają o odpowiednio szybki przepływ krwi przez te narządy oddechowe.

Zaopatrywane tak doskonale w tlen, współczesne mątwy mogą bez trudu funkcjonować jako łowcy, podczas gdy ich archaiczny krewniak, łodzik (Nautilus). pozostał padlinożercą. Siła trzech serc zapewnia mątwie nader spokojne tętno: około 40 uderzeń na minutę.

Który z żywych organizmów jest największy?

W sierpniu 2000 roku naukowcy poinformowali o spektakularnym odkryciu: w jednym z lasów w amerykańskim stanie Oregon natknęli się na ogromny grzyb, opieńkę wielką (Armillaria ostoyae). Ten olbrzym rozprzestrzenił się na przestrzeni około dziewięciu kilometrów kwadratowych; jest to teren, jaki zajęłoby 1200 boisk do piłki nożnej!

Kto wyobraża sobie teraz olbrzymią nogę grzyba z gigantyczną czapą, rzucającą cień na całą okolicę, jest w błędzie. Opieńka, podobnie jak wiele innych grzybów, żyje bowiem w większości pod powierzchnią ziemi. Jedynie w niewielkich miejscach spod ściółki leśnej wyglądają małe kapelusiki; są to owocniki. Zawierają one zarodniki, z których rozwijają się nowe grzyby.

Wiek tej matuzalemowej opieńki z Oregonu ocenia się na 2400 lat. Gdyby wydobyć na powierzchnię cały grzyb, razem ze wszystkimi podziemnymi odnogami, jego masa według szacunków naukowców wyniosłaby ponad 100 ton.

Kto właściwie nazwał skaczącego torbacza kangurem?

Nazwę „kangur” zwierzę to zawdzięcza nieporozumieniu językowemu. A było to podobno tak: kiedy pewien badacz z Europy po raz pierwszy ujrzał przed sobą australijskiego torbacza, zapytał tubylca, Aborygena, co za dziwaczne zwierzę. Tamten odparł w swoim języku: „kangaru”, co znaczy po prostu: „nie rozumiem cię”.

Kto nawozi rośliny w lesie deszczowym?

Brzmi to niewiarygodnie, ale takie są fakty: wiatry podzwrotnikowe po obu stronach równika (pasaty) gnają na zachód piach z Sahary, który wchłaniają potem gwałtowne burze nad lasami Amazonii. Z atmosfery wypłukują go natomiast ulewne deszcze. Te cząsteczki pyłu, bogate w materię organiczną, sole mineralne i pierwiastki śladowe, dostają się w ten sposób z Afryki do Ameryki Południowej w olbrzymich ilościach: ponad 500 milionów ton rocznie.

Obieg substancji odżywczych w tropikalnych lasach deszczowych ma wprawdzie charakter zamknięty, mimo to dochodzi do ubytków, które na tak olbrzymich terenach sumują się w znaczne ilości. Kompensuje je piasek z Sahary. Część naukowców przypuszcza, że rozrost południowoamerykańskich lasów deszczowych w ciągu minionych milionów lat zależał od tego, czy powierzchnia Sahary kurczyła się, czy powiększała wskutek zmian klimatycznych.

Jak mucha to robi, że potrafi zawisnąć na suficie pokoju głową w dół?

„Podchodząc do lądowania” na suficie, mucha wyciąga przednie odnóża nad głowę. Po dotknięciu nimi sufitu obraca odwłok tak, aby po wykonaniu częściowego salta pewną podporę znalazły wszystkie odnóża, czyli sześć. Na taki cyrkowy manewr pozwalają muchom lepkie, pokryte włoskami przylgi na nogach.

Ile wody znajduje się we wszechświecie?

Fizycy kosmiczni, którzy nie boją się widoku długiego szeregu zer, oszalowali ilość wody w kosmosie na dziesięć milionów miliardów masy Słońca. Gdyby całą tę ilość można było zgromadzić w jednym naczyniu, wystarczyłoby lekko je przechylić, aby napełnić oceany na Ziemi odpowiednią ilością, czyli ponad 1,4 miliarda kilometrów sześciennych wody.

Dlaczego wskazówki zegarów poruszają się w kierunku od lewej do prawej?

Ponieważ wynalazcy zegara skonstruowali go w taki sposób, aby wskazówki obracały się w tym samym kierunku co „wskazówka” zegara słonecznego na półkuli północnej.

Gdyby wynalazcy zegara żyli na półkuli południowej, gdzie cień zegarów słonecznych przesuwa się od prawej do lewej, dziś zapewne wskazówki wszystkich zegarów obracałyby się w tym właśnie kierunku.

Ta liczba jest doskonała – co więcej: jest to najwspanialsza ze wszystkich liczb doskonałych. Uwzględniali ją w swych poczynaniach Bóg, Mojżesz i Jezus. Ale nie o nią tutaj chodzi, lecz o następną w szyku, ściśle, jak się uważa, związaną z Księżycem.

Tą liczbą jest 28, gdyż Księżyc okrąża Ziemię w ciągu 28 dni. Jest ona następną po 6 liczbą doskonałą, to znaczy równą sumie wszystkich jej dodatnich dzielników: 28 = 1 + 2 +4 + 7+14 (6 = 1 + 2 +3). Liczbę 6 uznawano za najwspanialszą z doskonałych, ponieważ Bóg stworzył świat w ciągu sześciu dni, Mojżesz polecił uprawiać pole przez sześć lat i dopiero potem zostawić je przez rok odłogiem, a Jezus został ukrzyżowany w szóstej godzinie szóstego dnia tygodnia.

Dlaczego byki reagują na czerwone płachty toreadorów?

Barwa płachty nie ma dla byków znaczenia, są one bowiem ślepe na kolory, a więc nawet nie wiedzą, że płachta jest czerwona. Tym, co wywołuje furię zwierzęcia na arenie, jest zapewne samo wymachiwanie mu przed oczami kawałkiem materiału. Czerwień w tym wypadku stanowi sygnał raczej dla widzów, którzy mogą sobie kojarzyć ten kolor z krwią i niebezpieczeństwem.

Dlaczego Kościół katolicki przez stulecia potępiał widelec jako narzędzie diabła?

Dlatego, że pokarm będący darem bożym miał być spożywany wyłącznie palcami – danymi nam również przez Stwórcę. Dopiero w XVI wieku mieszczaństwo osiągnęło pozycję społeczną dość silną, aby móc się przeciwstawić dyktatowi Kościoła. Od tej pory widelec wszedł do powszechnego użytku.

Czy brzuchomówcy mówią brzuchem?

Nie. Tak jak u wszystkich ludzi, u brzuchomówców udział w mowie biorą struny głosowe. Osoby te próbują jednak ograniczyć do minimum ruchy warg, toteż unikają wymawiania głosek wargowych, na przykład „p” lub „m”. Podobnie jak śpiewacy, wykorzystują brzuch jako wzmacniacz siły dźwięku, dzięki czemu głos rozbrzmiewa donośniej.

Skąd się bierze znana cisza przed burzą?

Jednym z możliwych wyjaśnień jest występujący przed burzą spadek ciśnienia powietrza, co – podobnie jak na pokładzie samolotu – zmniejsza zdolność słyszenia. Cicho jest również wewnątrz trąby powietrznej, gdyż wiatr wiejący z ogromną prędkością porywa dźwięk.

Kto pompuje powietrze do papryki?

Pusta komora w papryce to zaprogramowany genetycznie element jej budowy. Owoc rozwija się w zalążni złożonej z wielu zrośniętych owocolistków zawierających zalążki. Początkowo tworzy się w nich parę pustych komór, ale cienkie ścianki między nimi nie dotrzymują kroku szybkiemu wzrostowi ścian zalążni i ulegają rozerwaniu. W ten sposób powstaje jedna duża komora wypełniona powietrzem.

W tkankach rośliny odbywają się dwa przeciwstawne procesy biochemiczne: po pierwsze, fotosynteza (asymilacja), podczas której roślina przyswaja dwutlenek węgla z powietrza, a w wyniku rozkładu wody wytwarza tlen, a po drugie, oddychanie, podczas którego spala się węgiel, zużywając tlen. Gazy, które powstają w obu tych procesach przemiany materii, przenikają przez ścianki papryki na zasadzie wymiany – a więc zarówno do wewnątrz przez pory (zwane szparkami), w błyszczącej skórce owocu, jak i na zewnątrz. Dzięki temu papryka sprawuje swoistą kontrolę nad ciśnieniem gazu wewnątrz swoich owoców, które można nazwać nadętymi jagodami, bo – podobnie jak pomidor, dynia czy ogórek – papryka nie jest strąkiem, lecz zalicza się do jagód.